Taxonomy for Biology Articles-10th Class: Difference between revisions
From Vidyalayawiki
No edit summary |
No edit summary |
||
| Line 14: | Line 14: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|सजीव | |[[सजीव]] | ||
| | | | ||
|Living | |Living | ||
| Line 20: | Line 20: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|निर्जीव | |[[निर्जीव]] | ||
| | | | ||
|Nonliving | |Nonliving | ||
| Line 26: | Line 26: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|जैव प्रक्रम | |[[जैव प्रक्रम]] | ||
| | | | ||
|Biological process | |Biological process | ||
| Line 32: | Line 32: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|श्वसन | |[[श्वसन]] | ||
| | | | ||
|Respiration | |Respiration | ||
| Line 38: | Line 38: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|उत्सर्जन | |[[उत्सर्जन]] | ||
| | | | ||
|excretion | |excretion | ||
| Line 44: | Line 44: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|पोषण | |[[पोषण]] | ||
| | | | ||
|Nutrition | |Nutrition | ||
| Line 50: | Line 50: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|एंजाइम | |[[एंजाइम]] | ||
| | | | ||
|Enzyme | |Enzyme | ||
| Line 56: | Line 56: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|संवहन बंडल | |[[संवहन बंडल]] | ||
| | | | ||
|Vascular Bundle | |Vascular Bundle | ||
| Line 62: | Line 62: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|क्लोरोप्लास्ट | |[[क्लोरोप्लास्ट]] | ||
| | | | ||
|chloroplast | |chloroplast | ||
| Line 68: | Line 68: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|द्वार कोशिकाएं | |[[द्वार कोशिकाएं]] | ||
| | | | ||
|Gate cells | |Gate cells | ||
| Line 74: | Line 74: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|रन्ध्र | |[[रन्ध्र]] | ||
| | | | ||
|Stomata | |Stomata | ||
| Line 80: | Line 80: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|लार ग्रंथि | |[[लार ग्रंथि]] | ||
| | | | ||
|Salivary gland | |Salivary gland | ||
| Line 86: | Line 86: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|एंजाइम | |[[एंजाइम]] | ||
| | | | ||
|Enzyme | |Enzyme | ||
| Line 92: | Line 92: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|दन्त क्षरण | |[[दन्त क्षरण]] | ||
| | | | ||
|Tooth decay | |Tooth decay | ||
| Line 98: | Line 98: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|ए.टी.पी | |[[ए.टी.पी]] | ||
| | | | ||
|ATP | |ATP | ||
| Line 104: | Line 104: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वाष्पोत्सर्जन | |[[वाष्पोत्सर्जन]] | ||
| | | | ||
|Transpiration | |Transpiration | ||
| Line 110: | Line 110: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|श्वसन | |[[श्वसन]] | ||
| | | | ||
|Respiration | |Respiration | ||
| Line 116: | Line 116: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वहन तंत्र | |[[वहन तंत्र]] | ||
| | | | ||
|Transportation system | |Transportation system | ||
| Line 122: | Line 122: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|हृदय | |[[हृदय]] | ||
| | | | ||
|Heart | |Heart | ||
| Line 128: | Line 128: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|रक्त-दाब | |[[रक्त-दाब]] | ||
| | | | ||
|Blood pressure | |Blood pressure | ||
| Line 134: | Line 134: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|कुपिका | |[[कुपिका]] | ||
| | | | ||
|Alveoli | |Alveoli | ||
| Line 140: | Line 140: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|नलिकाएँ- रुधिर वाहिकाएँ | |[[नलिकाएँ- रुधिर वाहिकाएँ]] | ||
| | | | ||
|capillaries - blood vessels | |capillaries - blood vessels | ||
| Line 146: | Line 146: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्लेटलेट्स | |[[प्लेटलेट्स]] | ||
| | | | ||
|Platelets | |Platelets | ||
| Line 152: | Line 152: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|लसीका | |[[लसीका]] | ||
| | | | ||
|lymph | |lymph | ||
| Line 158: | Line 158: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|पादपों में परिवहन | |[[पादपों में परिवहन]] | ||
| | | | ||
|Transport in plants | |Transport in plants | ||
| Line 164: | Line 164: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वृक्क | |[[वृक्क]] | ||
| | | | ||
|Kidney | |Kidney | ||
| Line 170: | Line 170: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|कृत्रिम वृक्क | |[[कृत्रिम वृक्क]] | ||
| | | | ||
|Artificial kidney | |Artificial kidney | ||
| Line 176: | Line 176: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अपोहन | |[[अपोहन]] | ||
| | | | ||
|Dialysis | |Dialysis | ||
| Line 182: | Line 182: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वृक्काणु | |[[वृक्काणु]] | ||
| | | | ||
|Nephron | |Nephron | ||
| Line 188: | Line 188: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अंगदान | |[[अंगदान]] | ||
| | | | ||
|Organ donation | |Organ donation | ||
| Line 194: | Line 194: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|परिसंचरण तंत्र | |[[परिसंचरण तंत्र]] | ||
| | | | ||
|Circulatory system | |Circulatory system | ||
| Line 200: | Line 200: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|हीमोग्लोबिन | |[[हीमोग्लोबिन]] | ||
| | | | ||
|Hemoglobin | |Hemoglobin | ||
| Line 206: | Line 206: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|रुधिर | |[[रुधिर]] | ||
| | | | ||
|Blood | |Blood | ||
| Line 212: | Line 212: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|रुधिर वाहिकाएं | |[[रुधिर वाहिकाएं]] | ||
| | | | ||
|Blood vessels | |Blood vessels | ||
| Line 218: | Line 218: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|उच्च रक्तचाप | |[[उच्च रक्तचाप]] | ||
| | | | ||
|Hypertension | |Hypertension | ||
| Line 224: | Line 224: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|पित्ताशय | |[[पित्ताशय]] | ||
| | | | ||
|Gallbladder | |Gallbladder | ||
| Line 230: | Line 230: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|पित्त रस | |[[पित्त रस]] | ||
| | | | ||
|Bile Juice | |Bile Juice | ||
| Line 236: | Line 236: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अनुशिथिलन | |[[अनुशिथिलन]] | ||
| | | | ||
|Diastole | |Diastole | ||
| Line 242: | Line 242: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्रकुंचन | |[[प्रकुंचन]] | ||
| | | | ||
|Systole | |Systole | ||
| Line 248: | Line 248: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अलिंद | |[[अलिंद]] | ||
| | | | ||
|Atrium | |Atrium | ||
| Line 254: | Line 254: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्रकाश संश्लेषण | |[[प्रकाश संश्लेषण]] | ||
| | | | ||
|Photosynthesis | |Photosynthesis | ||
| Line 260: | Line 260: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|फेफड़े | |[[फेफड़े]] | ||
| | | | ||
|Lungs | |Lungs | ||
| Line 266: | Line 266: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|फुफ्फुसीय शिराएँ | |[[फुफ्फुसीय शिराएँ]] | ||
| | | | ||
|Pulmonary veins | |Pulmonary veins | ||
| Line 272: | Line 272: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|धमनी | |[[धमनी]] | ||
| | | | ||
|Artery | |Artery | ||
| Line 278: | Line 278: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|महाधमनी | |[[महाधमनी]] | ||
| | | | ||
|Aorta | |Aorta | ||
| Line 284: | Line 284: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मूत्रमार्ग | |[[मूत्रमार्ग]] | ||
| | | | ||
|Urethra | |Urethra | ||
| Line 290: | Line 290: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मूत्रवाहिनी | |[[मूत्रवाहिनी]] | ||
| | | | ||
|Ureter | |Ureter | ||
| Line 296: | Line 296: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|यकृत | |[[यकृत]] | ||
| | | | ||
|Liver | |Liver | ||
| Line 302: | Line 302: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|श्वसनी | |[[श्वसनी]] | ||
| | | | ||
|Bronchi | |Bronchi | ||
| Line 308: | Line 308: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|शिरा | |[[शिरा]] | ||
| | | | ||
|Vein | |Vein | ||
| Line 314: | Line 314: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|महाशिरा | |[[महाशिरा]] | ||
| | | | ||
|Vena cava | |Vena cava | ||
| Line 320: | Line 320: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|श्वासनली | |[[श्वासनली]] | ||
| | | | ||
|Trachea | |Trachea | ||
| Line 332: | Line 332: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अग्न्याशय | |[[अग्न्याशय]] | ||
| | | | ||
|Pancreas | |Pancreas | ||
| Line 338: | Line 338: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अग्रमस्तिष्क | |[[अग्रमस्तिष्क]] | ||
| | | | ||
|Forebrain | |Forebrain | ||
| Line 344: | Line 344: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अनुमस्तिष्क | |[[अनुमस्तिष्क]] | ||
| | | | ||
|Cerebellum | |Cerebellum | ||
| Line 350: | Line 350: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|आंत्र रस | |[[आंत्र रस]] | ||
| | | | ||
|intestinal juice | |intestinal juice | ||
| Line 356: | Line 356: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|आंत | |[[आंत]] | ||
| | | | ||
|Intestine | |Intestine | ||
| Line 362: | Line 362: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|जठर ग्रंथि | |[[जठर ग्रंथि]] | ||
| | | | ||
|Gastric Gland | |Gastric Gland | ||
| Line 368: | Line 368: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|जठर रस | |[[जठर रस]] | ||
| | | | ||
|Gastric Juice | |Gastric Juice | ||
| Line 374: | Line 374: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|तंत्रिका | |[[तंत्रिका]] | ||
| | | | ||
|Nerve | |Nerve | ||
| Line 380: | Line 380: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|तंत्रिका आवेग | |[[तंत्रिका आवेग]] | ||
| | | | ||
|Nerve Impulse | |Nerve Impulse | ||
| Line 386: | Line 386: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|तंत्रिकाक्ष | |[[तंत्रिकाक्ष]] | ||
| | | | ||
|Axon | |Axon | ||
| Line 392: | Line 392: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मस्तिष्कावरण शोथ | |[[मस्तिष्कावरण शोथ]] | ||
| | | | ||
|Meningitis | |Meningitis | ||
| Line 398: | Line 398: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|पश्च मस्तिष्क | |[[पश्च मस्तिष्क]] | ||
| | | | ||
|Hind brain | |Hind brain | ||
| Line 404: | Line 404: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्रमस्तिष्क | |[[प्रमस्तिष्क]] | ||
| | | | ||
|Cerebrum | |Cerebrum | ||
| Line 410: | Line 410: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मध्यमस्तिष्क | |[[मध्यमस्तिष्क]] | ||
| | | | ||
|Midbrain | |Midbrain | ||
| Line 416: | Line 416: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मस्तिष्क | |[[मस्तिष्क]] | ||
| | | | ||
|Brain | |Brain | ||
| Line 422: | Line 422: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|एक्सॉन | |[[एक्सॉन]] | ||
| | | | ||
|Axon | |Axon | ||
| Line 428: | Line 428: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अन्तर्ग्रथन | |[[अन्तर्ग्रथन]] | ||
| | | | ||
|synapse | |synapse | ||
| Line 434: | Line 434: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्रतिवर्ती क्रिया | |[[प्रतिवर्ती क्रिया]] | ||
| | | | ||
|reflex action | |reflex action | ||
| Line 440: | Line 440: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अनैच्छिक क्रिया | |[[अनैच्छिक क्रिया]] | ||
| | | | ||
|Involuntary action | |Involuntary action | ||
| Line 446: | Line 446: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|ऐच्छिक क्रिया | |[[ऐच्छिक क्रिया]] | ||
| | | | ||
|voluntary action | |voluntary action | ||
| Line 452: | Line 452: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मेरुदंड | |[[मेरुदंड]] | ||
| | | | ||
|Spinal cord | |Spinal cord | ||
| Line 458: | Line 458: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|उद्दीपन | |[[उद्दीपन]] | ||
| | | | ||
|Stimulus | |Stimulus | ||
| Line 464: | Line 464: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|हार्मोन | |[[हार्मोन]] | ||
| | | | ||
|hormone | |hormone | ||
| Line 476: | Line 476: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अंड कोशिका | |[[अंड कोशिका]] | ||
| | | | ||
|Egg cell | |Egg cell | ||
| Line 482: | Line 482: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अंड वाहिनी | |[[अंड वाहिनी]] | ||
| | | | ||
|Oviduct | |Oviduct | ||
| Line 488: | Line 488: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अंडाशय | |[[अंडाशय]] | ||
| | | | ||
|Ovary | |Ovary | ||
| Line 494: | Line 494: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अंतर्जनन | |[[अंतर्जनन]] | ||
| | | | ||
|Unbreeding | |Unbreeding | ||
| Line 500: | Line 500: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|गर्भाशय | |[[गर्भाशय]] | ||
| | | | ||
|Uterus | |Uterus | ||
| Line 506: | Line 506: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|ग्रासनली | |[[ग्रासनली]] | ||
| | | | ||
|Oesophagus | |Oesophagus | ||
| Line 512: | Line 512: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|गर्भाशय ग्रीवा | |[[गर्भाशय ग्रीवा]] | ||
| | | | ||
|Cervix | |Cervix | ||
| Line 518: | Line 518: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्रजनन | |[[प्रजनन]] | ||
| | | | ||
|Reproduction | |Reproduction | ||
| Line 524: | Line 524: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|पुनर्जनन | |[[पुनर्जनन]] | ||
| | | | ||
|Regeneration | |Regeneration | ||
| Line 530: | Line 530: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|बृहदान्त्र | |[[बृहदान्त्र]] | ||
| | | | ||
|Colon | |Colon | ||
| Line 536: | Line 536: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|युग्मक | |[[युग्मक]] | ||
| | | | ||
|Gamete | |Gamete | ||
| Line 542: | Line 542: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|युग्मनज | |[[युग्मनज]] | ||
| | | | ||
|Zygote | |Zygote | ||
| Line 548: | Line 548: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|यौवनारम्भ | |[[यौवनारम्भ]] | ||
| | | | ||
|Puberty | |Puberty | ||
| Line 554: | Line 554: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वर्तिका | |[[वर्तिका]] | ||
| | | | ||
|Style | |Style | ||
| Line 560: | Line 560: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वर्तिकाग्र | |[[वर्तिकाग्र]] | ||
| | | | ||
|Stigro | |Stigro | ||
| Line 566: | Line 566: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वृषण | |[[वृषण]] | ||
| | | | ||
|Testes | |Testes | ||
| Line 572: | Line 572: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|शिश्न | |[[शिश्न]] | ||
| | | | ||
|Penis | |Penis | ||
| Line 578: | Line 578: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|शुक्रवाहिनी | |[[शुक्रवाहिनी]] | ||
| | | | ||
|Vas deferens | |Vas deferens | ||
| Line 584: | Line 584: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|शुक्राशय | |[[शुक्राशय]] | ||
| | | | ||
|Seminal vesicle | |Seminal vesicle | ||
| Line 590: | Line 590: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मुकुलन | |[[मुकुलन]] | ||
| | | | ||
|Budding | |Budding | ||
| Line 596: | Line 596: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|कायिक प्रवर्धन | |[[कायिक प्रवर्धन]] | ||
| | | | ||
|vegetative propagation | |vegetative propagation | ||
| Line 602: | Line 602: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|टेस्टोस्टेरोन | |[[टेस्टोस्टेरोन]] | ||
| | | | ||
|Testosterone | |Testosterone | ||
| Line 608: | Line 608: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|रजोधर्म | |[[रजोधर्म]] | ||
| | | | ||
|Menstruation | |Menstruation | ||
| Line 614: | Line 614: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|निषेचन | |[[निषेचन]] | ||
| | | | ||
|fertilization | |fertilization | ||
| Line 620: | Line 620: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्रोस्टेट ग्रंथि | |[[प्रोस्टेट ग्रंथि]] | ||
| | | | ||
|Prostate gland | |Prostate gland | ||
| Line 626: | Line 626: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|गर्भनिरोधक युक्तियाँ | |[[गर्भनिरोधक युक्तियाँ]] | ||
| | | | ||
|Contraception Tips | |Contraception Tips | ||
| Line 632: | Line 632: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|लैंगिक जनन | |[[लैंगिक जनन]] | ||
| | | | ||
|Sexual Reproduction | |Sexual Reproduction | ||
| Line 638: | Line 638: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अलैंगिक जनन | |[[अलैंगिक जनन]] | ||
| | | | ||
|Asexual Reproduction | |Asexual Reproduction | ||
| Line 650: | Line 650: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|आनुवंशिकता | |[[आनुवंशिकता]] | ||
| | | | ||
|Heredity | |Heredity | ||
| Line 656: | Line 656: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अनुवांशिक पदार्थ | |[[अनुवांशिक पदार्थ]] | ||
| | | | ||
|Genetic Material | |Genetic Material | ||
| Line 662: | Line 662: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|लिंग निर्धारण | |[[लिंग निर्धारण]] | ||
| | | | ||
|Sex determination | |Sex determination | ||
| Line 668: | Line 668: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|लिंग गुणसूत्र | |[[लिंग गुणसूत्र]] | ||
| | | | ||
|Sex Chromosome | |Sex Chromosome | ||
| Line 674: | Line 674: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वंशानुगत लक्षण | |[[वंशानुगत लक्षण]] | ||
| | | | ||
|Inherited traits | |Inherited traits | ||
| Line 680: | Line 680: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वंशागति | |[[वंशागति]] | ||
| | | | ||
|Inheritance | |Inheritance | ||
| Line 686: | Line 686: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मेंडल का योगदान | |[[मेंडल का योगदान]] | ||
| | | | ||
|Mendel's contribution | |Mendel's contribution | ||
| Line 692: | Line 692: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|कर्णपाली | |[[कर्णपाली]] | ||
| | | | ||
|Ear lobe | |Ear lobe | ||
| Line 698: | Line 698: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|उपार्जित और अनुवांशिक लक्षण | |[[उपार्जित और अनुवांशिक लक्षण]] | ||
| | | | ||
|Acquired and hereditary traits | |Acquired and hereditary traits | ||
| Line 704: | Line 704: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|चार्ल्स रॉबर्ट डार्विन | |[[चार्ल्स रॉबर्ट डार्विन]] | ||
| | | | ||
|Charles Robert Darwin | |Charles Robert Darwin | ||
| Line 710: | Line 710: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|मेयर का प्रयोग | |[[मेयर का प्रयोग]] | ||
| | | | ||
|Mayor's Experiment | |Mayor's Experiment | ||
| Line 716: | Line 716: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्राकृतिक चयन | |[[प्राकृतिक चयन]] | ||
| | | | ||
|Natural Selection | |Natural Selection | ||
| Line 722: | Line 722: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|विकास | |[[विकास]] | ||
| | | | ||
|Evolution | |Evolution | ||
| Line 728: | Line 728: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|वर्गीकरण | |[[वर्गीकरण]] | ||
| | | | ||
|Classification | |Classification | ||
| Line 734: | Line 734: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अभिलक्षण | |[[अभिलक्षण]] | ||
| | | | ||
|Characteristic | |Characteristic | ||
| Line 740: | Line 740: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|जीवाश्मी ईंधन | |[[जीवाश्मी ईंधन]] | ||
| | | | ||
|Fossil fuel | |Fossil fuel | ||
| Line 746: | Line 746: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अप्रभावी गुण | |[[अप्रभावी गुण]] | ||
| | | | ||
|Recessive traits | |Recessive traits | ||
| Line 752: | Line 752: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|जीवाश्म | |[[जीवाश्म]] | ||
| | | | ||
|Fossil | |Fossil | ||
| Line 758: | Line 758: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|विभिन्नताएं | |[[विभिन्नताएं]] | ||
| | | | ||
|Variations | |Variations | ||
| Line 770: | Line 770: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|पारितंत्र | |[[पारितंत्र]] | ||
| | | | ||
|Ecosystem | |Ecosystem | ||
| Line 776: | Line 776: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|उत्पादक | |[[उत्पादक]] | ||
| | | | ||
|Producers | |Producers | ||
| Line 782: | Line 782: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|उपभोक्ता | |[[उपभोक्ता]] | ||
| | | | ||
|Consumers | |Consumers | ||
| Line 788: | Line 788: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|खाद्य श्रृंखला | |[[खाद्य श्रृंखला]] | ||
| | | | ||
|Food Chain | |Food Chain | ||
| Line 794: | Line 794: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|खाद्य जाल | |[[खाद्य जाल]] | ||
| | | | ||
|Food web | |Food web | ||
| Line 800: | Line 800: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|ओजोन परत | |[[ओजोन परत]] | ||
| | | | ||
|Ozone layer | |Ozone layer | ||
| Line 806: | Line 806: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अजैव निम्नीकरणीय | |[[अजैव निम्नीकरणीय]] | ||
| | | | ||
|Abiodegradation | |Abiodegradation | ||
| Line 812: | Line 812: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|जैव प्रक्रम | |[[जैव प्रक्रम]] | ||
| | | | ||
|Biological process | |Biological process | ||
| Line 818: | Line 818: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|जैविक आवर्धन | |[[जैविक आवर्धन]] | ||
| | | | ||
|Biological magnification | |Biological magnification | ||
| Line 824: | Line 824: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अपघटक | |[[अपघटक]] | ||
| | | | ||
|Decomposers | |Decomposers | ||
| Line 830: | Line 830: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|जैव मात्रा | |[[जैव मात्रा]] | ||
| | | | ||
|Biomass | |Biomass | ||
| Line 836: | Line 836: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|पारिस्थितिक | |[[पारिस्थितिक]] | ||
| | | | ||
|Ecological | |Ecological | ||
| Line 842: | Line 842: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|समष्टि | |[[समष्टि]] | ||
| | | | ||
|Population | |Population | ||
| Line 854: | Line 854: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|विशिष्ट स्थल | |[[विशिष्ट स्थल]] | ||
| | | | ||
|Hotspots | |Hotspots | ||
| Line 860: | Line 860: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|संपोषित प्रबंधन | |[[संपोषित प्रबंधन]] | ||
| | | | ||
|Sustainable management | |Sustainable management | ||
| Line 866: | Line 866: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अनवीकरणीय | |[[अनवीकरणीय]] | ||
| | | | ||
|Non-renewable | |Non-renewable | ||
| Line 872: | Line 872: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अनुपचारित मल | |[[अनुपचारित मल]] | ||
| | | | ||
|Untreated sewage | |Untreated sewage | ||
| Line 878: | Line 878: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|अपमार्जक(जीव विज्ञान ) | |[[अपमार्जक(जीव विज्ञान )]] | ||
| | | | ||
|Detergent | |Detergent | ||
| Line 884: | Line 884: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|एंटीबायोटिक | |[[एंटीबायोटिक]] | ||
| | | | ||
|Antibiotics | |Antibiotics | ||
| Line 890: | Line 890: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्रयोज्य | |[[प्रयोज्य]] | ||
| | | | ||
|Disposable | |Disposable | ||
| Line 896: | Line 896: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्रदूषित | |[[प्रदूषित]] | ||
| | | | ||
|Polluted | |Polluted | ||
| Line 902: | Line 902: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|संदूषण | |[[संदूषण]] | ||
| | | | ||
|Contamination | |Contamination | ||
| Line 908: | Line 908: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|प्राकृतिक संसाधन | |[[प्राकृतिक संसाधन]] | ||
| | | | ||
|Natural resources | |Natural resources | ||
| Line 914: | Line 914: | ||
| | | | ||
| | | | ||
|चिपको आंदोलन | |[[चिपको आंदोलन]] | ||
| | | | ||
|chipko movement | |chipko movement | ||
Revision as of 16:01, 28 February 2023
| S.No | अध्याय | विषय | Chapters | Topic |
| 1 | Biological process | |||
| सजीव | Living | |||
| निर्जीव | Nonliving | |||
| जैव प्रक्रम | Biological process | |||
| श्वसन | Respiration | |||
| उत्सर्जन | excretion | |||
| पोषण | Nutrition | |||
| एंजाइम | Enzyme | |||
| संवहन बंडल | Vascular Bundle | |||
| क्लोरोप्लास्ट | chloroplast | |||
| द्वार कोशिकाएं | Gate cells | |||
| रन्ध्र | Stomata | |||
| लार ग्रंथि | Salivary gland | |||
| एंजाइम | Enzyme | |||
| दन्त क्षरण | Tooth decay | |||
| ए.टी.पी | ATP | |||
| वाष्पोत्सर्जन | Transpiration | |||
| श्वसन | Respiration | |||
| वहन तंत्र | Transportation system | |||
| हृदय | Heart | |||
| रक्त-दाब | Blood pressure | |||
| कुपिका | Alveoli | |||
| नलिकाएँ- रुधिर वाहिकाएँ | capillaries - blood vessels | |||
| प्लेटलेट्स | Platelets | |||
| लसीका | lymph | |||
| पादपों में परिवहन | Transport in plants | |||
| वृक्क | Kidney | |||
| कृत्रिम वृक्क | Artificial kidney | |||
| अपोहन | Dialysis | |||
| वृक्काणु | Nephron | |||
| अंगदान | Organ donation | |||
| परिसंचरण तंत्र | Circulatory system | |||
| हीमोग्लोबिन | Hemoglobin | |||
| रुधिर | Blood | |||
| रुधिर वाहिकाएं | Blood vessels | |||
| उच्च रक्तचाप | Hypertension | |||
| पित्ताशय | Gallbladder | |||
| पित्त रस | Bile Juice | |||
| अनुशिथिलन | Diastole | |||
| प्रकुंचन | Systole | |||
| अलिंद | Atrium | |||
| प्रकाश संश्लेषण | Photosynthesis | |||
| फेफड़े | Lungs | |||
| फुफ्फुसीय शिराएँ | Pulmonary veins | |||
| धमनी | Artery | |||
| महाधमनी | Aorta | |||
| मूत्रमार्ग | Urethra | |||
| मूत्रवाहिनी | Ureter | |||
| यकृत | Liver | |||
| श्वसनी | Bronchi | |||
| शिरा | Vein | |||
| महाशिरा | Vena cava | |||
| श्वासनली | Trachea | |||
| 2 | नियंत्रण एवं समन्वय | Control and coordination | ||
| अग्न्याशय | Pancreas | |||
| अग्रमस्तिष्क | Forebrain | |||
| अनुमस्तिष्क | Cerebellum | |||
| आंत्र रस | intestinal juice | |||
| आंत | Intestine | |||
| जठर ग्रंथि | Gastric Gland | |||
| जठर रस | Gastric Juice | |||
| तंत्रिका | Nerve | |||
| तंत्रिका आवेग | Nerve Impulse | |||
| तंत्रिकाक्ष | Axon | |||
| मस्तिष्कावरण शोथ | Meningitis | |||
| पश्च मस्तिष्क | Hind brain | |||
| प्रमस्तिष्क | Cerebrum | |||
| मध्यमस्तिष्क | Midbrain | |||
| मस्तिष्क | Brain | |||
| एक्सॉन | Axon | |||
| अन्तर्ग्रथन | synapse | |||
| प्रतिवर्ती क्रिया | reflex action | |||
| अनैच्छिक क्रिया | Involuntary action | |||
| ऐच्छिक क्रिया | voluntary action | |||
| मेरुदंड | Spinal cord | |||
| उद्दीपन | Stimulus | |||
| हार्मोन | hormone | |||
| 3 | जीव जनन कैसे करते हैं | How do organisms reproduce | ||
| अंड कोशिका | Egg cell | |||
| अंड वाहिनी | Oviduct | |||
| अंडाशय | Ovary | |||
| अंतर्जनन | Unbreeding | |||
| गर्भाशय | Uterus | |||
| ग्रासनली | Oesophagus | |||
| गर्भाशय ग्रीवा | Cervix | |||
| प्रजनन | Reproduction | |||
| पुनर्जनन | Regeneration | |||
| बृहदान्त्र | Colon | |||
| युग्मक | Gamete | |||
| युग्मनज | Zygote | |||
| यौवनारम्भ | Puberty | |||
| वर्तिका | Style | |||
| वर्तिकाग्र | Stigro | |||
| वृषण | Testes | |||
| शिश्न | Penis | |||
| शुक्रवाहिनी | Vas deferens | |||
| शुक्राशय | Seminal vesicle | |||
| मुकुलन | Budding | |||
| कायिक प्रवर्धन | vegetative propagation | |||
| टेस्टोस्टेरोन | Testosterone | |||
| रजोधर्म | Menstruation | |||
| निषेचन | fertilization | |||
| प्रोस्टेट ग्रंथि | Prostate gland | |||
| गर्भनिरोधक युक्तियाँ | Contraception Tips | |||
| लैंगिक जनन | Sexual Reproduction | |||
| अलैंगिक जनन | Asexual Reproduction | |||
| 4 | आनुवंशिकता एवं जैव विकास | Heredity and Biological Evolution | ||
| आनुवंशिकता | Heredity | |||
| अनुवांशिक पदार्थ | Genetic Material | |||
| लिंग निर्धारण | Sex determination | |||
| लिंग गुणसूत्र | Sex Chromosome | |||
| वंशानुगत लक्षण | Inherited traits | |||
| वंशागति | Inheritance | |||
| मेंडल का योगदान | Mendel's contribution | |||
| कर्णपाली | Ear lobe | |||
| उपार्जित और अनुवांशिक लक्षण | Acquired and hereditary traits | |||
| चार्ल्स रॉबर्ट डार्विन | Charles Robert Darwin | |||
| मेयर का प्रयोग | Mayor's Experiment | |||
| प्राकृतिक चयन | Natural Selection | |||
| विकास | Evolution | |||
| वर्गीकरण | Classification | |||
| अभिलक्षण | Characteristic | |||
| जीवाश्मी ईंधन | Fossil fuel | |||
| अप्रभावी गुण | Recessive traits | |||
| जीवाश्म | Fossil | |||
| विभिन्नताएं | Variations | |||
| 5 | हमारा पर्यावरण | Our environment | ||
| पारितंत्र | Ecosystem | |||
| उत्पादक | Producers | |||
| उपभोक्ता | Consumers | |||
| खाद्य श्रृंखला | Food Chain | |||
| खाद्य जाल | Food web | |||
| ओजोन परत | Ozone layer | |||
| अजैव निम्नीकरणीय | Abiodegradation | |||
| जैव प्रक्रम | Biological process | |||
| जैविक आवर्धन | Biological magnification | |||
| अपघटक | Decomposers | |||
| जैव मात्रा | Biomass | |||
| पारिस्थितिक | Ecological | |||
| समष्टि | Population | |||
| 6 | प्राकृतिक संसाधनों का संपोषित प्रबंधन | Sustainable management of natural resources | ||
| विशिष्ट स्थल | Hotspots | |||
| संपोषित प्रबंधन | Sustainable management | |||
| अनवीकरणीय | Non-renewable | |||
| अनुपचारित मल | Untreated sewage | |||
| अपमार्जक(जीव विज्ञान ) | Detergent | |||
| एंटीबायोटिक | Antibiotics | |||
| प्रयोज्य | Disposable | |||
| प्रदूषित | Polluted | |||
| संदूषण | Contamination | |||
| प्राकृतिक संसाधन | Natural resources | |||
| चिपको आंदोलन | chipko movement | |||